Türkiye’deki Serbest Bölgeler ve Serbest Bölgelerin Avantajları

Ülkemizdeki serbest bölge uygulama modelinin temel amacı;

• İhracata dayalı yatırım ve üretimi teşvik etmek,
• Doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak
• İşletmeleri ihracata yönlendirmek,
• Uluslararası ticareti geliştirmektir.

Serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir. Serbest bölgenin kurulması, iyileştirilmesi veya yenilenmesi amacıyla,

Bölge Kurucu ve İşleticisi (BKİ) yerli veya yabancı, gerçek veya tüzel kişi olan şirketler, Cumhurbaşkanı tarafından yetkilendirilir.

Gümrük rejimleri açısından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında, menşe hükümlerinin uygulanması bakımından ise Türkiye Gümrük Bölgesi içindedir yani;

Türkiye’den serbest bölgelere sevk edilen mallar ihracat rejimine, serbest bölgelerden Türkiye’ye sev edilen mallar ise serbest dolaşıma giriş rejimine tabi olup, bu durumun bir sonucu olarak serbest bölge kullanıcıları yurtdışından gümrük vergisiz, Türkiye’den ise KDV’siz mal ve hizmet satın alabilmektedirler.

Serbest Bölgelerde Yapılabilecek Faaliyetler

Üretim, Alım-Satım, Depo İşletmeciliği,

İşyeri Kiralama, Montaj-demontaj,

Bakım-onarım, Bankacılık, Sigortacılık,

Kıyı bankacılığı, Finansal kiralama, Diğerler konular

Serbest bölgelerde yabancı firmalar faaliyette bulunabilir mi?

Serbest bölgelerde faaliyet gösterecek firmalar için yabancı sermaye sınırlaması yoktur. %100 yabancı sermayeli bir firma serbest bölgelerde faaliyet gösterebilir.

Faaliyet ruhsatı başvurusu Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülen yerli yada yabancı gerçek veya tüzel kişiler serbest bölgelerde faaliyette bulunabilir. Faaliyet ruhsatı alan ve bölgede belli bir işyeri bulunan gerçek veya tüzel kişilere kullanıcı adı verilmektedir.

Serbest bölgelerdeki her türlü mal hareketi Serbest Bölge İşlem Formu ile Serbest Bölgeler Bilgisayar Uygulama Programı (SBBUP) vasıtasıyla izlenmekte ve kayda alınmaktadır.

Ateşli silahlar ve bunların mühimmatının (bölgede üretim veya ar-ge faaliyetlerine kullanılacak mühimmatlar hariç), radyoaktif maddelerin, tehlikeli ve zehirli atıklar dahil tüm atıklar ile Bakanlıkça belirlenen diğer malların Bölgelere getirilmesi yasaktır. Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı, yanmayı artırıcı veya bir arada bulunduğu mallar için tehlikeli olan maddeler özel düzenek veya yapıların bulunması şartıyla bölgelere getirilebilir. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler kapsamında izlenmekte olan ürünlerin üretimi ve transferleri ilgili kamu kurumlarının onayına ve denetimine tabidir.

Üretim ruhsatlı kullanıcılardan;

• Yurtdışından serbest bölgeye mal girişinde malın CIF* bedeli üzerinden binde 1;
• Serbest bölgeden Türkiye’ye olan mal çıkışlarında malın FOB** bedeli üzerinden binde 9 oranında

Özel Hesap ücreti alınır.

Şirket Kuruluşu

Serbest Bölgelerde ticari faaliyete başlanabilmesi için serbest bölge merkezli bir şirket kurulması veya serbest bölgede bir şube kuruluşu yapılması gerekmektedir.

Türkiye’de yerleşik firmaların serbest bölgedeki faaliyetlerini oluşturacakları şubeleri aracılığıyla yapmaları zorunludur. Serbest bölge merkezli olarak faaliyet gösteren firmalar, aynı ticari unvanla Türkiye’nin başka bir yerinde ticari faaliyette bulunamaz ve şube açamaz.

Serbest bölge merkezli firmaların ana sözleşmelerinde yer alan unvan, amaç ve konu, merkez, süre başlıklarında yapacağı değişikliklerden önce Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğünden onay alması gerekmektedir.

Hazine arazisi üzerine kurulu serbest bölgelerde yatırımcılar tarafından inşa edilen üstyapılar, kullanım hakkı süresi sonunda Hazine’ye intikal etmektedir. Bu kapsamdaki üstyapıların kullanım hakkı süresi içinde Genel Müdürlükçe uygun görülecek başka bir gerçek veya tüzel kişiye devri mümkündür.

Özel arazi üzerine kurulu serbest bölgelerde yatırımcıların özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlar Genel Müdürlükçe uygun görülen gerçek veya tüzel kişilere satılabilir veya kiralanabilir.

BKİ Şirketlere Sağlanan Destekler

• Yeni kurulacak serbest bölgelerde, serbest bölgelerin işletilmesi ile ilgili faaliyetlerden elde edilen kazançlar, 30 yıl süreyle, gelir veya kurumlar vergisinden müstesnadır.

Münhasıran Üretici Kullanıcılara Sağlanan Destekler

Üretim konulu faaliyet ruhsatı kapsamında faaliyet gösteren serbest bölge kullanıcıların,

• Serbest bölgede imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları, gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır.
• Serbest bölgede imal ettikleri ürünlerin FOB bedelinin en az %85’ini yurtdışına ihraç etmesi durumunda, bu kullanıcılar çalışan ücretlerindeki stopajdan istisnadır.

Tüm Kullanıcılara Sağlanan Diğer Destekler:

• Serbest bölgelerde kullanıcıların özel mülkiyetinde bulunan faaliyet gösterdiği binalar (kiraya verilmemek şartıyla) emlak vergisinden muaftır.
• Serbest bölgelere verilen hizmetler ve ihraç amaçlı yük taşıma işleri KDV’den istisnadır.
• Serbest bölge faaliyetleriyle ilgili olarak yapılan işlemler ve düzenlenen kâğıtlar damga vergisi ve harç istisnasına tabidir.
• Serbest bölgelerde, bakım, onarım, montaj, demontaj, elleçleme, ayrıştırma, ambalajlama, etiketleme, test etme, depolama hizmeti alanlarında faaliyette bulunan ve hizmetin tamamını yurtdışına veren hizmet işletmelerinin kazançları gelir vergisi ve kurumlar vergisinden istisnadır.

İhtisas Serbest Bölgelerinde Sağlanan İlave Destekler

Serbest bölgelerde katma değeri yüksek, AR-GE yoğun ve yüksek teknolojili üretimin desteklenmesi amacıyla başlatılan İhtisas Serbest Bölgeleri projesi kapsamında 2635 sayılı İhtisas Serbest Bölgelerinde Sağlanacak Destekler Hakkında Karar ile aşağıdaki destekler sağlanmaktadır

• İstihdam desteği: En fazla 10 (on) nitelikli personelin aylık brüt ücretleri, %50 oranında ve personel başına, aylık en fazla 1.250 ABD doları, yıllık en fazla 15.000 ABD Doları,
• Kira desteği; Arazi ve binalara ilişkin kira harcamaları, %50 oranında ve yıllık en fazla 75.000 ABD Doları,

Serbest Bölgelerin Avantajları Nelerdir?

Bu kapsamda serbest bölgelerin avantajları şu şekilde sıralanıyor:

1. Yüzde 100 kurumlar vergisi istisnası

Serbest Bölgede üretim yapan firmalar, Türkiye’de dönem sonunda ödemekle mükellef oldukları Kurumlar Vergisi’nden istisna tutuluyor.

2. Yüzde 100 gelir vergisi istisnası

Gerçek ve tüzel kişilerin serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri üretim

3. Muhtasar ödemesi muafiyeti

Üretiminin yüzde 85’ini ihraç eden kullanıcılar personel için gelir vergisi ödenmediğinden yüzde 25-40 oranında ucuz işçilik sağlanıyor.

4. KDV muafiyeti

Türkiye’den serbest bölgeye yapılan mal ve hizmet satışı katma değer vergisinden muaftır.

5. Serbest kar transferi

Serbest bölgede elde edilen kâr ve iratlar Türkiye dahil istenilen herhangi bir ülkeye, kambiyo mevzuatına uygun olarak, vergilendirilmeden serbestçe transfer edilebiliyor.

6. Gümrük vergisi muafiyeti

Serbest Bölgelere giren mallar gümrük vergisinden muaftır.

7. KKDF muafiyeti

Kabul kredili ithalatlarda uygulanan yüzde 3 oranındaki Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu serbest bölge içinde uygulanmıyor.

8. Ucuz enerji kullanımı

Serbest Bölgelerde elektrik ve yakıt KDV’den muaf olduğu için, ucuz enerji kullanımı sağlanıyor.

*CIF Kıymet veya eşyanın cif kıymeti: Eşya bedeli + sigorta bedeli + navlun ücreti toplamından oluşmaktadır.

**FOB/Free On Board fiyatı konusunda alıcı ile satıcı arasında bir anlaşmaya varılmış olan malın, alıcının göstereceği gemiye yükleninceye değin gerçekleşecek bütün giderlerin satıcıya ödenmesine dayanan bir alışveriş yöntemi, bir malın gemide teslim fiyatıdır.

Kaynaklar

T.C. Ticaret Bakanlığı. Erişim 05.03.2024. https://ticaret.gov.tr/

İstanbul Ticaret Odası. Erişim 04.03.2024. https://www.ito.org.tr/

Gaziantep Serbest Bölge İşleticisi.  Erişim: 05.03.2024. https://gasbas.com.tr